Me Too Hareketi

Aslı Kayhan

#Me Too (Ben De), sosyal medyada cinsel saldırı ve cinsel şiddete karşı bir ifşa hareketi olarak Amerika’da başladı ve bütün dünyaya yayıldı. 15 Ekim 2017’de Amerikalı oyuncu ve aktivist Anette Milano’ya bir arkadaşı tarafından gönderilen mesajda, herhangi bir cinsel saldırıya ya da tacize uğramış kadınların bu mesajın altına sadece #metoo hashtagi ekleyerek konuya dikkat çekebilecekleri yazıyordu. Milano da bu mesajı paylaşarak, cinsel saldırı ya da tacize uğrayan kadınların mesaja yazacakları yorumlara #metoo hashtag’ini eklemelerini istedi. Bu çağrı, daha mesajın yayınlandığı ilk gün 55 bin kez paylaşılarak Twitter’da ilk sıraya yerleşti ve takip eden 45 gün içinde, 85 ülkede 85 milyon kez paylaşıldı. Milano’nun deyimiyle çağrı bir kartopu gibi büyümüş ve beklenmedik bir sosyal medya dalgası yaratmıştı.

Aslında, ‘Metoo’ ifadesi ilk kez 2006 yılında New Yorklu aktivist Tarana Burke tarafından kullanıldı. Burke, cinsel saldırı deneyimini sosyal medyada paylaşması için kendisinden yardım isteyen 13 yaşındaki bir kız çocuğundan ilham alarak ‘metoo’ yanıtını vermişti. Başlangıçta MySpace’de yayınlanan bu deneyim, daha sonra cinsel istismara maruz kalmış beyaz olmayan kadınlara (women of color) yönelik bir taban hareketine dönüştü.[1]

Milano’nun bir oyuncu olarak sosyal medyada paylaştığı #Metoo hashtagi öncelikle sinema sektöründe çok ses getirdi. Bu hareketin etkisi sayesinde Hollywood ünlüleri, 1 Ocak 2018’de Time’s Up fonunu kurarak cinsel saldırı ya da tacize uğrayan kadınların yasal savunması için 22 milyon dolardan fazla para ve yaklaşık 800 gönüllü avukat desteği topladı.[2] Bu ifşalar bütün dünyada, yalnızca sinema sektöründe değil, farklı meslek gruplarında da devam etti. Bu hareket sayesinde kadınlar hem yalnız olmadıklarını hem de ifşa ettikleri erkeklerin, ne kadar güçlü olurlarsa olsunlar konumlarını ve itibarlarını kaybedebileceklerini görerek cesaret kazandılar. Buna örnek olarak, Miramax Film’in kurucusu, yapımcı Harvey Weinstein ve ünlü oyuncu Kevin Spacey verilebilir.[3] Harvey Weinstein 80’den fazla kadına yönelik cinsel taciz ve tecavüzle suçlanıyordu ancak, 2017 yılında açılan davada, suçlamaların çoğu zaman aşımından dolayı düştüğü için sadece iki vakayla ilgili yargılandı. Dava süreci etrafında örülen kadın dayanışması ve #metoo sosyal medya hareketi büyük ses getirdi. Dava açan kadınların anlatımları, çok güçlü bir sinema patronu olan Weinstein’ın 40 yıl süresince bu saldırıları sürdürdüğünü, kurbanları korkutarak susturduğunu ve etrafındaki zımni erkek dayanışmasının onu nasıl koruduğunu ortaya koyuyordu.[4]/[5] Weinstein bu davada 23 yıl hapis cezası alarak tutuklandı. Yine Kevin Spacey de, 2016 yılında bir tecavüz suçlamasıyla yargılandı ancak, şikayetin geri çekilmesiyle dava düştü. Buna karşın, Spacey’nin de birden fazla istismar ve tecavüz vakasının olduğu ve uzlaşma yoluyla çözmeye çalıştığı ortaya çıktı. #Metoo hareketinin gücü, oyuncunun rol aldığı bir diziden ve sinema filminden çıkarılmasını sağladı.[6]

Siyaset alanında da etkisi büyük olan birkaç ifşa, #metoo hareketinin devamı oldu. İngiltere Savunma Bakanı Michael Fallon genç bir gazetecinin kendisini ifşa etmesi üzerine istifa etti.[7] Donald Trump için birçok cinsel taciz ve tecavüz ifşası yapıldı[8]Brüksel’de Avrupa Parlamentosu’nda da istifalara yol açan ifşalar oldu.[9]

Bu sosyal medya eylemi, Kadın Grevleri, Las Tesis[10] eylemleri gibi yaratıcı, kararlı ve kitlesel sokak hareketleriyle canlı bir etkileşim halinde oldu.

#Metoo hareketi Türkiye’de sinema sektöründe az sayıda ünlünün katılımıyla karşılık bulmasına rağmen, akademi çevresinden edebiyat çevresine farklı alanlardaki sosyal medya ifşa hareketlerinin önünü açtı. Şarkıcı Sıla’nın yine ünlü bir oyuncu olan Ahmet Kural’dan gördüğü şiddeti ifşa etmesi ve yargıya taşıması popüler dünyada büyük bir etki yarattı.[11] Benzer biçimde sinema oyuncusu Ozan Güven’in sevgilisine uyguladığı şiddet sosyal medyada ifşa edildi ve konu yargıya taşındı. Bunun sonucunda ilk kez Türkiye’de ünlü bir oyuncu sevgilisine uyguladığı şiddetin ifşa edilmesi sonucunda oynadığı diziden çıkartıldı.[12] Bir başka mecra olan akademide #erilakademiyedurde[13] kampanyası erkek akademisyenlerin meslektaşları ve öğrencilerine uyguladıkları taciz ve cinsel şiddeti ifşa eden bir hareket oldu. Yine, dünya Kadın Grevi ve LasTesis eylemi de Türkiye’de de kitlesel katılımlı sokak eylemleriyle karşılık buldu.[14]

2020’nin Aralık ayında, yazar Hasan Ali Toptaş’ın, cinsel saldırısına maruz kalan bir kadın yazar tarafından ifşa edilmesiyle #metoo hareketi edebiyat çevresine de girmiş oldu.[15] Yazarın bağlı olduğu Everest Yayınları, kısa sürede yazarla ilişiğini kestiğini açıklayan bir mektup yayınladı. Ardından, birçok yayınevi bu hareketin yanında olduklarını ve kendi yayın politikalarında da bu konuya duyarlılık göstereceklerini ifade eden beyanlarda bulundular. Sosyal medyada, #uykularınkaçsın, #susmabitsin hashtag’leri ile paylaşılan bu ifşalar, daha sonra kapalı bir e-mail grubu içinde toplanmaya başlandı. Bu süreç ile birlikte sosyal medyanın ifşa için doğru bir mecra olup olmadığı ve linç sorununun bu kampanyalarla ilgisi üzerine tekrar tartışılmaya başladı.[16]

Hashtag feminizminin bir hareketi olarak tanımlanan bu ifşa zincirleri, patriyarka ile mücadelede her şeyi çözmese bile kadınların birbirlerini uyarmaları ve dayanışmaları sonucunda, erkeklerin taciz ve cinsel saldırılarına karşı önemli bir mücadele aracı olmuştur.[17] Özellikle sosyal medyada daha çok ‘mağdur’ sıfatıyla görünen kadınların yerine faillerin teşhir edilmesi de oldukça önemli bir kırılma noktası yaratmıştır.[18] Ayrıca, bu kampanyalar yeni kuşakların sosyal medyayı politikleştirilerek kullanılabildiğine dair önemli örneklerdir.

Halen aktif olduğunu söyleyebileceğimiz bu sosyal medya hareketi, aslında kadın mücadelesinin uzun tarihinin bir parçası olarak görülmelidir. Örneğin, cinsel taciz 1979 yılında Katrin MacKinnon tarafından hukuk alanına bir kavram olarak sokulmuştur. Bugüne kadar cinsel taciz ve saldırılara karşı farklı biçimlerde eylemler yapılmış, farklı ifşa yolları denenmiştir. Bir bütün olarak bu sürecin devam etmesinin gerekliliği, patriyarkal eşitsizliğin hemen hemen her kadının hayatında en az bir kez cinsel istismara veya şiddete uğramasına ya da bunun korkusuyla yaşıyor olmasına dayanmaktadır. Dahası söz konusu suçların kolaylıkla işlenebilmesi, görünmez ya da önemsiz kılınabilmesi de bu eşitsizliği yeniden üretiyorken, bu dayanışma ve ifşa ağları çok değerlidir. Bu tür kampanya ve eylemler sayesinde, maruz kaldığımız zaman kendimize bile itiraf etmekte zorlandığımız cinsel istismar ve saldırıları tek başına göğüslememiz gerekmediğini, her ifşanın ya da en azından ‘ben de’ yaşadım diyebilmenin patriyarka düzende önemli kırılmalar yaratabileceğini deneyimliyoruz.

Kaynakça

Macmanus S. A. (1979). Book Review, Sexual Harassment of Working Women: A Case of Sex Discrimination, Catherine A. MacKinnon. Political Science Quarterly, 94 (4 )(Winter, 1979-1980), 696-698.

[1]https://www.theguardian.com/culture/2017/dec/01/alyssa-milano-mee-too-sexual-harassment-abuse

[2]https://timesupnow.org/

[3]https://www.theguardian.com/film/2017/oct/14/the-weinstein-company-harvey-weinstein-allegations

[4]https://www.tlctv.com.tr/harvey-weinstein-davasi/ozel-bolum

[5]https://vogue.com.tr/haber/kadin-olmanin-bedeli-hollywoodta-bile-cok-agir#p=4

[6]https://www.bbc.com/turkce/haberler-dunya-49026676

[7]https://www.theguardian.com/politics/commentisfree/2017/nov/04/michael-fallon-lunged-at-me-jane-merrick

[8]https://www.nytimes.com/2016/10/14/us/politics/donald-trump-women.html

[9]https://www.politico.eu/blogs/playbook-plus/2017/10/sexual-harassment-assault-in-the-brussels-eu-bubble-metoo/

[10]https://www.theguardian.com/society/2020/feb/03/the-rapist-is-you-chilean-protest-song-chanted-around-the-world-un-iolador-en-tu-camino

[11]https://www.dw.com/tr/s%C4%B1lan%C4%B1n-kad%C4%B1na-%C5%9Fiddet-davas%C4%B1nda-ilk-duru%C5%9Fma/a-47814041

[12]https://t24.com.tr/haber/deniz-bulutsuz-a-siddet-uyguladigi-iddia-edilen-ozan-guven-den-yeni-fotografli-savunma,888751